Të drejtat e punëtorëve pa kontratë në Kosovë

Çfarë të drejtash ka një punëtor pa kontratë në Kosovë?

Në Kosovë, shumë punëtorë janë të angazhuar në mënyrë joformale, pa kontratë pune të nënshkruar. Kjo praktikë është e paligjshme, por ajo nuk i përjashton punëtorët nga të drejtat që i garanton ligji i punës. Në këtë artikull do të shpjegojmë se çfarë mbrojtjesh ligjore ka një punëtor që punon pa kontratë të shkruar dhe si mund ta kërkojë të drejtën e tij.

Ligji i punës njeh marrëdhënien faktike të punës

Sipas Ligjit Nr. 03/L-212 për Marrëdhëniet e Punës, kontrata e punës duhet të jetë në formë të shkruar. Por në praktikë, edhe mungesa e kontratës nuk përjashton ekzistimin e një marrëdhënie pune, nëse punëtori:

• e ka filluar punën me pajtimin e punëdhënësit,
• punon në mënyrë të rregullt dhe të përsëritur,
• kryen detyra të caktuara për një kompensim (rrogë).

Pra, nëse ekzistojnë këto kushte, punëtori ka të drejtë të trajtohet sikur ka kontratë, edhe në mungesë të një dokumenti të shkruar.

Të drejtat themelore që nuk humben pa kontratë

Çdo punëtor që punon në mënyrë të rregullt ka të drejtë në:

• Paga mujore sipas marrëveshjes apo pagës minimale në Kosovë
• Pushim javor dhe pushim vjetor të paguar
• Pagesë për orët shtesë apo punën gjatë festave
• Mbrojtje nga shkarkimi arbitrar
• Kompensim për ditët e sëmundjes apo lëndimet në vendin e punës

“Mosfirmosja e kontratës nga punëdhënësi është shkelje – jo justifikim për mohimin e të drejtave të punëtorit.”

Si mund ta dëshmojë punëtori marrëdhënien e punës?

Edhe pa kontratë, punëtori mund të përdorë këto prova për të dëshmuar punësimin:

• Dëshmi nga kolegët apo klientët që kanë parë punën e tij
• Mesazhe, email, ose komunikim në rrjete sociale me punëdhënësin
• Pagesa bankare, fatura, apo lëvizje të fondeve
• Uniforma pune, dokumente të brendshme, orar pune, etj.

Këto dëshmi janë të mjaftueshme për të kërkuar mbrojtje ligjore apo kompensim.

Çfarë mund të bëjë punëtori në këtë rast?

Hapat që një punëtor pa kontratë mund t’i ndjekë janë:

• Të paraqesë ankesë tek Inspektorati i Punës (anonimisht nëse dëshiron)
• Të kërkojë përpilimin e kontratës me shkrim nga punëdhënësi
• Të kërkojë pagesat dhe të drejtat përmes padisë civile
• Në raste ekstreme, të paraqesë kallëzim penal për shkelje të të drejtave të punës

Të punosh pa kontratë nuk do të thotë të punosh pa të drejta. Ligji i Kosovës i mbron të gjithë punëtorët – kontratë apo jo.